Tổng quan về tăng sản tuyến tiền liệt lành tính: Bệnh tuổi già mà quý ông cần hiểu đúng

1. Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (BPH) chính xác là gì?

Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (BPH - Benign Prostatic Hyperplasia) là một bệnh lý đặc trưng bởi sự tăng sinh lành tính của các tế bào tại tuyến tiền liệt, cụ thể là ở vùng chuyển tiếp bao quanh niệu đạo. Điều quan trọng cần nhấn mạnh: thuật ngữ "BPH" đề cập đến sự thay đổi về kích thước và cấu trúc mô học của tuyến, chứ không phải các triệu chứng mà nó gây ra.

Bình thường, tuyến tiền liệt của một người đàn ông trưởng thành có thể tích khoảng 15-30 ml. Khi kích thước này vượt quá 30 ml, nó được coi là tăng sản.

Đây là một trong những căn bệnh phổ biến nhất ở nam giới, và tỷ lệ mắc bệnh tăng lên rõ rệt theo tuổi tác. Thống kê cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh ở tuổi 40 chỉ là 8%, nhưng con số này nhảy vọt lên 50% ở tuổi 50 và có thể đạt tới 80% ở tuổi 80.

Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt

2. Vì sao tuyến tiền liệt lại "phì đại" khi về già? Cơ chế đằng sau là gì?

Cơ chế bệnh sinh của BPH khá phức tạp và vẫn đang được nghiên cứu, tuy nhiên, các nhà khoa học đã đồng thuận về một số cơ chế chính:

Sự mất cân bằng Hormone sinh dục: Đây được xem là "thủ phạm" chính. Nội tiết tố nam (androgen) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của tuyến tiền liệt. Testosterone sẽ được chuyển hóa thành một dạng hoạt tính mạnh hơn gấp nhiều lần là Dihydrotestosterone (DHT) nhờ enzyme 5a-reductase. DHT chính là chất kích thích các tế bào tuyến tiền liệt tăng sinh. Một nghịch lý là dù nồng độ testosterone trong máu giảm theo tuổi, nồng độ DHT trong mô tuyến tiền liệt lại liên tục tăng cao, dẫn đến sự phì đại không ngừng
Quá trình viêm mạn tính: Tuyến tiền liệt là nơi dễ tiếp xúc với các mầm bệnh từ đường tiết niệu, do đó nó chứa nhiều tế bào miễn dịch. Ở những người bị BPH, có sự thay đổi trong các quần thể tế bào miễn dịch, tạo ra một vòng luẩn quẩn: kích hoạt tế bào lympho, giải phóng các chất gây viêm (cytokine) và các yếu tố tăng trưởng, dẫn đến tình trạng viêm mạn tính và làm cho thể tích tuyến ngày càng tăng lên.
Vai trò của cơ trơn: Cơ trơn chiếm một tỷ lệ đáng kể trong nhu mô tuyến tiền liệt và giúp tạo ra trương lực cho tuyến. Trong BPH, mật độ các thụ thể adrenergic (thụ thể thần kinh giao cảm) trên cơ trơn tăng lên. Khi các thụ thể này bị kích thích, chúng làm tăng trương lực co cơ, siết chặt lấy niệu đạo và gây ra các triệu chứng tắc nghẽn đường tiểu.

3. Những ai có nguy cơ cao mắc BPH?

Ngoài yếu tố không thể thay đổi là tuổi tác, có nhiều yếu tố nguy cơ khác thúc đẩy quá trình BPH diễn ra nhanh hơn. Tin vui là một số yếu tố này có thể thay đổi được.

Tuổi cao: Đây là yếu tố nguy cơ rõ ràng nhất. Các nghiên cứu theo dõi dọc cho thấy thể tích tuyến tiền liệt tăng trung bình khoảng 0,43 - 0,6 ml mỗi năm ở nam giới trung niên.
Hội chứng chuyển hóa: Đây là một tập hợp các vấn đề sức khỏe bao gồm tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, béo phì trung tâm (béo bụng) và rối loạn đường huyết. Các nghiên cứu gần đây cho thấy hội chứng chuyển hóa có ảnh hưởng đến diễn biến tự nhiên của BPH. Những người mắc hội chứng này thường có thể tích tuyến tiền liệt lớn hơn đáng kể so với người không mắc bệnh.
Tiểu đường và béo phì: Đây là các thành phần của hội chứng chuyển hóa và cũng là những yếu tố nguy cơ độc lập của BPH.
Suy giảm hormone sinh dục: Ở những người bị LUTS do BPH, thường có xu hướng nồng độ androgen (testosterone) thấp trong khi nồng độ estrogen lại tăng cao, góp phần vào sự tiến triển của bệnh.

Lời khuyên từ chuyên gia

Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta phải chấp nhận những phiền toái mà nó gây ra. Việc nhận biết sớm các yếu tố nguy cơ và chủ động thay đổi lối sống, kiểm soát tốt các bệnh nền như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu không chỉ giúp làm chậm sự tiến triển của BPH mà còn bảo vệ sức khỏe toàn diện của bạn.

Trong bài viết tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về các triệu chứng của BPH và quy trình chẩn đoán tại phòng khám Nam khoa. Hãy theo dõi nhé!

Khoa Nam học và Y học Giới tính – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Địa chỉ: Số 1 Tôn Thất Tùng, Kim Liên, Hà Nội