Nhận biết sớm tăng sản tuyến tiền liệt lành tính: Từ triệu chứng đến chẩn đoán chính xác

1. "Điểm mặt" các triệu chứng đường tiểu dưới do BPH

Khi tuyến tiền liệt phì đại, nó sẽ chèn ép vào niệu đạo và cổ bàng quang, gây ra một loạt các rối loạn tiểu tiện được gọi chung là Triệu chứng đường tiểu dưới (LUTS). Các triệu chứng này được chia thành ba nhóm chính:

Nhóm 1: Triệu chứng chứa đựng (Triệu chứng kích thích) Đây là những phiền toái xảy ra trong giai đoạn bàng quang tích trữ nước tiểu.

Tiểu nhiều lần (Urinary frequency): Cảm giác phải đi tiểu liên tục, khoảng cách giữa hai lần đi tiểu ngắn (dưới 2 giờ).
Tiểu đêm (Nocturia): Phải thức dậy nhiều lần trong đêm để đi tiểu.
Tiểu gấp (Urgency): Cảm giác buồn tiểu đến đột ngột và rất khó để nhịn lại.
Tiểu không tự chủ (Incontinence): Rò rỉ nước tiểu ngoài ý muốn.

Nhóm 2: Triệu chứng tống xuất (Triệu chứng tắc nghẽn) Đây là những khó khăn xuất hiện trong lúc đi tiểu.

Dòng tiểu yếu (Slow urinary stream): Tia nước tiểu yếu, không mạnh như trước.
Phải rặn (Straining to void): Phải dùng sức, gồng bụng để bắt đầu đi tiểu.
Tiểu ngập ngừng (Hesitancy): Phải đứng chờ một lúc lâu mới có thể tiểu được.
Tiểu ngắt quãng (Intermittent urinary stream): Dòng tiểu đang chảy thì bị ngưng lại rồi mới chảy tiếp.
Tiểu nhỏ giọt cuối bãi (Terminal dribbling): Sau khi tiểu xong vẫn còn vài giọt nước tiểu rỉ ra.

Nhóm 3: Triệu chứng sau khi tiểu Những cảm giác khó chịu vẫn còn sau khi đã đi tiểu xong.

Cảm giác tiểu không hết (Incomplete emptying): Luôn có cảm giác vẫn còn nước tiểu trong bàng quang.
Nhỏ giọt sau tiểu (Postmicturition dribble): Rỉ nước tiểu ngay sau khi vừa rời khỏi nhà vệ sinh.

Để đánh giá khách quan mức độ nặng của các triệu chứng này, các bác sĩ thường sử dụng Bảng điểm triệu chứng tuyến tiền liệt quốc tế (IPSS). Bảng điểm này gồm 7 câu hỏi, với tổng điểm tối đa là 35. Dựa trên tổng điểm, mức độ bệnh được phân loại:

Nhẹ: ≤ 7 điểm.
Vừa: 8 - 19 điểm.
Nặng: 20 - 35 điểm.

Bảng điểm triệu chứng tuyến tiền liệt quốc tế (IPSS)

Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ hỏi bạn một câu hỏi về chất lượng cuộc sống (IPSS-QoL) để đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh đến cuộc sống hàng ngày của bạn.

2. Quy trình chẩn đoán BPH tại phòng khám Nam khoa

Khi bạn đến khám với các triệu chứng trên, bác sĩ sẽ thực hiện một quy trình chẩn đoán bài bản để có kết luận chính xác nhất.

Bước 1: Khai thác Tiền sử & Bệnh sử

Đây là bước nền tảng. Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng bạn đang gặp, thời gian xuất hiện, các bệnh lý bạn đang mắc, các loại thuốc bạn đang dùng.... Những thông tin này giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân và loại trừ các yếu tố khác.

Bước 2: Thăm khám lâm sàng

Khám bụng: Để phát hiện cầu bàng quang (dấu hiệu ứ đọng nước tiểu nhiều).
Thăm trực tràng (DRE - Digital Rectal Examination): Đây là một thao tác quan trọng và không thể thiếu. Bác sĩ sẽ dùng ngón tay đeo găng đã được bôi trơn để thăm khám tuyến tiền liệt qua ngả trực tràng. Thao tác này giúp đánh giá kích thước, hình dạng, mật độ của tuyến tiền liệt và quan trọng là phát hiện các nhân cứng, bất thường nghi ngờ ung thư.

Bước 3: Các xét nghiệm cận lâm sàng

Phân tích nước tiểu: Một xét nghiệm cơ bản để loại trừ nhiễm trùng đường tiểu hoặc tiểu máu.
Xét nghiệm máu:
- PSA (Kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt): PSA là một chất do tuyến tiền liệt sản xuất. Nồng độ PSA có thể tăng trong BPH, viêm hoặc ung thư tuyến tiền liệt. Do đó, PSA không phải là xét nghiệm chẩn đoán ung thư mà chỉ có vai trò sàng lọc, phát hiện sớm những trường hợp nghi ngờ.
- Chức năng thận (Creatinine): Để đánh giá xem chức năng thận có bị ảnh hưởng do tình trạng tắc nghẽn đường tiểu kéo dài hay không.
Siêu âm hệ tiết niệu: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh rất quan trọng.
- Siêu âm qua đường bụng: Giúp đánh giá tình trạng thận, bàng quang, đo kích thước tuyến tiền liệt và đặc biệt là đo thể tích nước tiểu tồn dư (PVR) sau khi bạn đi tiểu. Lượng nước tiểu tồn dư cao (>100ml) là một dấu hiệu của sự tắc nghẽn hoặc suy giảm chức năng bàng quang.
- Siêu âm qua trực tràng (TRUS): Cho hình ảnh rõ nét và chính xác hơn về kích thước, cấu trúc tuyến tiền liệt so với siêu âm qua đường bụng.

Lời kết

Quy trình chẩn đoán Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt là một quá trình khoa học, kết hợp giữa việc lắng nghe triệu chứng của người bệnh và các phương pháp thăm khám, xét nghiệm hiện đại. Đừng ngần ngại chia sẻ những "khó nói" của mình với bác sĩ. Việc chẩn đoán chính xác là tiền đề cho một phác đồ điều trị hiệu quả.

Trong phần 3 của series, chúng tôi sẽ thảo luận về các phương pháp điều trị BPH không cần phẫu thuật. Mời quý vị đón đọc!

Khoa Nam học và Y học Giới tính – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Địa chỉ: Số 1 Tôn Thất Tùng, Kim Liên, Hà Nội