Điều trị tăng sản tuyến tiền liệt không phẫu thuật: Thay đổi lối sống và dùng thuốc hiệu quả

1. "Chờ đợi và Theo dõi": Khi nào là lựa chọn phù hợp?

Nghe có vẻ thụ động, nhưng "Chờ đợi và Theo dõi" (Watchful Waiting) lại là một chiến lược điều trị chủ động và khoa học. Phương pháp này được chỉ định cho:

Người bệnh có các triệu chứng nhẹ (điểm IPSS ≤ 7).
Người bệnh có triệu chứng ở mức độ vừa (IPSS 8-19) nhưng họ cảm thấy chưa bị ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.

Nguyên tắc của phương pháp này là khuyên người bệnh thay đổi lối sống để cải thiện hoặc giảm bớt triệu chứng. Đây là những thay đổi nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn:

Về chế độ ăn:

Hạn chế ăn mặn và các chất kích thích như tiêu, ớt, tỏi, gừng... vì chúng có thể kích thích bàng quang hoạt động mạnh hơn.

Về chế độ uống:

Ban ngày nên uống đủ nước (khoảng 2 - 2,5 lít), nhưng nên hạn chế uống nước trong vòng 1-2 giờ trước khi đi ngủ để giảm số lần tiểu đêm.
Tránh các đồ uống có tính lợi tiểu, chứa caffeine như cà phê, trà đặc, hoặc đồ uống có cồn như rượu, bia.

Về chế độ luyện tập:

Tập nhịn tiểu: Cố gắng duy trì một lịch đi tiểu cố định, ví dụ khoảng 90-120 phút mới đi tiểu một lần, để "huấn luyện" lại bàng quang.
Tăng cường vận động: Tập thể dục đều đặn giúp kiểm soát cân nặng, một yếu tố nguy cơ của BPH.
Tập cơ sàn chậu (bài tập Kegel): Giúp tăng cường sức mạnh cho các cơ hỗ trợ bàng quang và niệu đạo.

2. Điều trị bằng thuốc: "Vũ khí" hiệu quả khi triệu chứng nặng hơn

Khi thay đổi lối sống không đủ để kiểm soát triệu chứng, hoặc khi triệu chứng ở mức độ vừa đến nặng (IPSS > 8), bác sĩ sẽ cân nhắc việc điều trị bằng thuốc. Mục tiêu của việc dùng thuốc là cải thiện triệu chứng, hạn chế sự tiến triển của bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Hiện có ba nhóm thuốc chính thường được sử dụng:

Nhóm 1: Thuốc chẹn thụ thể Alpha (Alpha-blockers)

Cơ chế: Như đã đề cập ở phần 1, cơ trơn ở cổ bàng quang và tuyến tiền liệt có các thụ thể alpha. Khi bị kích thích, chúng sẽ co thắt lại, gây tắc nghẽn. Thuốc chẹn alpha hoạt động bằng cách ngăn chặn sự kích thích này, giúp cơ trơn giãn ra, mở rộng lối thoát cho nước tiểu.
Hiệu quả: Đây thường là lựa chọn đầu tay vì thuốc có tác dụng rất nhanh, thường chỉ sau vài ngày đến một tuần. Chúng giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng cả về tắc nghẽn (dòng tiểu mạnh hơn) và kích thích (giảm tiểu gấp, tiểu nhiều lần).
Lưu ý: Thuốc có thể gây tác dụng phụ như chóng mặt, hạ huyết áp tư thế (đặc biệt ở người lớn tuổi), hoặc rối loạn xuất tinh (xuất tinh ngược dòng).

Nhóm 2: Thuốc ức chế men 5-alpha reductase (5-ARIs)

Cơ chế: Nhóm thuốc này tấn công trực tiếp vào nguyên nhân hormon của BPH. Chúng ức chế enzyme 5-alpha reductase, ngăn cản việc chuyển đổi testosterone thành DHT (dạng hoạt tính mạnh). Điều này làm giảm nồng độ DHT trong tuyến tiền liệt, khiến các tế bào tuyến chết theo chương trình và kết quả là làm giảm kích thước tuyến tiền liệt.
Hiệu quả: Vì cần thời gian để làm tuyến tiền liệt nhỏ lại, tác dụng của thuốc thường chậm, cần ít nhất 6-12 tháng để thấy hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên, đây là nhóm thuốc duy nhất có khả năng làm thay đổi diễn tiến tự nhiên của bệnh. Chúng không chỉ cải thiện triệu chứng mà còn làm giảm nguy cơ bí tiểu cấp và nhu cầu phải phẫu thuật trong tương lai. Thuốc đặc biệt hiệu quả ở những người có tuyến tiền liệt kích thước lớn (> 40ml).
Lưu ý: Thuốc có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục (giảm ham muốn, rối loạn cương) và làm giảm nồng độ PSA trong máu khoảng 50%. Do đó, khi làm xét nghiệm PSA, bạn cần thông báo cho bác sĩ biết mình đang dùng loại thuốc này.

Nhóm 3: Thuốc ức chế men PDE5 (Phosphodiesterase type 5 inhibitors)

Cơ chế: Nhóm thuốc này, mà đại diện quen thuộc là Tadalafil, ban đầu được biết đến để điều trị rối loạn cương dương. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy chúng cũng có tác dụng làm giãn cơ trơn ở đường tiểu dưới và cải thiện lưu lượng máu đến khu vực này, từ đó giúp cải thiện các triệu chứng LUTS.
Hiệu quả: Tadalafil liều thấp (5mg) dùng hàng ngày đã được cấp phép để điều trị LUTS. Đây là một lựa chọn "một mũi tên trúng hai đích" tuyệt vời cho những quý ông vừa bị BPH, vừa bị rối loạn cương dương.

Trong nhiều trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định phối hợp thuốc, ví dụ như kết hợp một thuốc chẹn alpha (tác dụng nhanh) và một thuốc 5-ARI (tác dụng lâu dài) để đạt hiệu quả tối ưu.

Lời kết

Với sự phát triển của y học, có rất nhiều lựa chọn điều trị Tăng sản lành tính tuyến tiền liệt hiệu quả mà không cần đến dao kéo. Từ việc điều chỉnh lối sống đơn giản đến các loại thuốc tiên tiến, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và duy trì một cuộc sống năng động, thoải mái.

Hãy thảo luận cởi mở với bác sĩ Nam khoa để tìm ra phác đồ điều trị phù hợp nhất với tình trạng và mong muốn của bạn. Trong phần cuối cùng của series, chúng tôi sẽ đề cập đến các phương pháp phẫu thuật hiện đại khi điều trị nội khoa không còn hiệu quả.

Khoa Nam học và Y học Giới tính – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Địa chỉ: Số 1 Tôn Thất Tùng, Kim Liên, Hà Nội